ابزار هدایت به بالای صفحه

کلام منظوم و غیر منظوم مولانا در باره عشق میتوان گرفت اینست که او بدون پروا و خالی از هر ریب و ریا به ما میگوید که مرادش از عشق به وصف درنمی آید و هر کوششی برای تعریف آن همانقدر عبث و بیهوده است که سعی در تعریف نفس حیات . به زعم مولانا عشق تعریف پذیر نیست و معنا و فهوم عشق نه در وعاء خارج بلکه در خود عشق است .

هر چه گویم عشق را شرح و بیان      چون به عشق آیم خجل مانم از آن

عقل در شرحش چو خر در گل بخفت       شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت

گرچه تفسیر زبان روشنگر است      لیک عشق بی زبان زان خوشتر است

آفتاب آمد دلیل آفتاب     گر دلیلت باید از وی رو متاب

دیگر اینکه او عشقهای صوری و مجازی را عشق نمی داند و برایش ارجی قائل نیست و این معنا را در داستان پادشاه و کنیزک به بهترین وجهی توصیف کرده و نتیجه میگیرد

که:

عشق آینه بلند نور است     شهوت ز حساب عشق دور است

او عشقی را واقعی و درخور ستایش می داند که راه ایجاد رابطه بین کل و جزء و خالق و مخلوق را هموار کند. 

دیگر اینکه به عقیده مولانا آنچه تا حدودی واسطه بیان حال عشق است موسیقی است نه عقل و منطق . عشق به باور مولانا بزرگترین راز حیات و نیز بزرگترین انگیزه زندگی است که در جهان ظاهر با زبان موسیقی به ویزه با نای که تمثیلی از انسان خالی از تعلقات است میشود آنرا بیان کرد .

نی حریف هر که از یاری برید     پرده هایش پرده های ما درید

سر پنهان است اندر زیر و بم       فاش گر گویم جهان بر هم زنم

همچو نی زهری و تریاقی که دید      همچو نی دمساز و مشتاقی که دید

یعنی همانسان که عشق اگر به بیراهه برود زهر است و اگر در راه کمال روحی سیر کند تریاق است و نجات بخش به همان سان موسیقی نیز میتواند ذوجنبتین باشد .

نکته دیگر اینکه هر چند از نظر مولانا تجربه عشق توصیف ناپذیر است او از اینکه نوعی فلسفه عشق را به زبان ساده در اختیار انسانهای خام بگذارد روی گردان نیست و معتقد است که عشق به زیبایی و جمال هر گاه از تعلقات حیوانی و شهوانی دور باشد می تواند راه عاشق را برای وصول به کمال هموار کند . زیرا جمال تام و ابدی از آن خداست و هر آنچه در عالم ظاهر زیباست تنها پیوند نور آفتاب است با خود آفتاب .  زیبایی پدیده ای همانند نور گرفتن دیوار است از آفتاب. چون خورشید از آن روی گرداند دیوار دگربار تاریک می شود . بنابر این عاشق نباید به هر چیز زیبا که نوری موقت و عاریتی دارد بسنده کند . بلکه باید از ظاهر بگذرد و به اصل و منشاء ذاتی زیباییها برسد . به عبارت دیگر به آفتابی که روی دیوار است دل نبندد بلکه به منشاء نور که خورشید است توجه کند .